Önemli Not: Sağladığınız T.C. Sağlık Bakanlığı Aile Rehberi, ağırlıklı olarak çocukluk ve ergenlik dönemlerine odaklandığı için "yüksek öğrenim ve üniversite hayatı" konusunu spesifik olarak ele almamaktadır. Bu nedenle bu yazı, National Autistic Society (UK) gibi bu alanda kapsamlı rehberler sunan önde gelen global kurumların en iyi uygulamalarından ve tavsiyelerinden zenginleştirilerek hazırlanmıştır.

Lise sonrası yüksek öğrenim, bağımsızlığa atılan en büyük adımlardan biridir. Asperger sendromlu / Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan öğrenciler için üniversite; ilgi duydukları alanda derinleşebilecekleri, entelektüel potansiyellerini ortaya koyabilecekleri muazzam bir fırsatlar alanıdır. Ancak bu yeni dönem, daha az yapılandırılmış bir ortam, artan akademik sorumluluklar ve karmaşık sosyal dinamikler gibi kendine özgü zorlukları da beraberinde getirir.

Bu rehber, OSB'li öğrencilerin ve ailelerinin üniversite hayatına uyum sürecini kolaylaştırmak, olası zorluklara karşı proaktif stratejiler geliştirmek ve bu dönemi başarılı ve tatmin edici bir deneyime dönüştürmek için hazırlanmıştır.

Akademik Hayata Uyum Sağlama

Üniversitenin akademik yapısı, liseden oldukça farklıdır ve bu durum, OSB'li öğrencilerin güçlü olduğu planlama ve organizasyon becerilerini daha da önemli kılar.

Artan Akademik Yük ve Yönetici İşlevler

Zorluklar: Ders programını kendi kendine yönetme, uzun vadeli projeleri ve tezleri planlama, büyük amfilerde ders takip etme ve daha az yapılandırılmış öğrenme ortamlarına adapte olma.

Stratejiler:

• Teknolojiyi Kullanma: Ders programı, sınav tarihleri ve teslim tarihleri için dijital takvimler (Google Calendar vb.) ve görev yönetimi uygulamaları (Todoist, Trello vb.) kullanmak. Her görev için hatırlatıcılar kurmak.
• Görevleri Parçalara Ayırma: Büyük bir ödevi veya projeyi, "araştırma yap," "taslak yaz," "kaynakçayı oluştur" gibi küçük, yönetilebilir adımlara bölmek.
• Profesörlerle İletişim: Dersin başında profesörle tanışarak öğrenme stilinizi ve olası ihtiyaçlarınızı (örneğin, talimatların yazılı olarak verilmesi talebi) paylaşmak, yanlış anlaşılmaları önleyebilir.

Üniversitelerin Engelli Öğrenci Birimleri

Türkiye'deki tüm üniversitelerde, özel gereksinimli öğrencilere destek olmakla görevli "Engelli Öğrenci Birimleri" bulunmaktadır. Bu birimler, sizin üniversite içindeki en önemli destekçiniz ve savunucunuzdur. Sağlık raporunuzla bu birimlere başvurarak aşağıdaki gibi size özel uyarlamalardan (makul uyumlaştırma) faydalanabilirsiniz:

• Sınavlarda ek süre veya ayrı, sessiz bir odada sınava girme hakkı.
• Ders notlarına veya sunum materyallerine önceden erişim.
• Gönüllü bir not tutucu öğrenci atanması.
• Danışmanlık ve mentörlük hizmetleri.

Bağımsız Yaşam: Yurt ve Ev Hayatı

Üniversite, genellikle ilk defa aileden ayrı yaşama deneyimini de beraberinde getirir.

Yurt Hayatının Getirdiği Zorluklar

Zorluklar: Paylaşımlı odaların ve ortak alanların (banyo, mutfak) yarattığı sosyal ve duyusal karmaşa, gürültü, farklı insanların rutinlerine uyum sağlama zorunluluğu.

Stratejiler:

• Mümkünse tek kişilik bir yurt odası için başvuruda bulunmak.
• Oda arkadaşıyla en başından itibaren temizlik, misafir, gürültü seviyesi gibi konularda net ve yazılı kurallar belirlemek.
• Gürültülü ortamlarda ders çalışmak veya dinlenmek için gürültü önleyici kulaklıklar kullanmak.
• Kendinize ait öngörülebilir bir günlük rutin (ders çalışma, yemek, dinlenme saatleri) oluşturmak.

Sosyal Çevreyi Yönetmek

Üniversite kampüsü, binlerce insanın bir arada olduğu büyük bir sosyal arenadır ve bu durum bunaltıcı olabilir.

Arkadaş Edinme ve Sosyalleşme

En etkili yöntem, özel ilgi alanlarınıza yönelik öğrenci kulüplerine veya topluluklarına katılmaktır. Robotik, felsefe, sinema veya dağcılık gibi ilgi alanlarınızı paylaştığınız insanlarla, yapılandırılmış bir ortamda tanışmak, "boş sohbet" stresini ortadan kaldırır ve daha doğal bağlar kurmanızı sağlar.

Sosyal Enerjiyi Yönetme

Her partiye veya sosyal etkinliğe katılmak zorunda olmadığınızı kabul etmek önemlidir. Sosyal enerjinizi, sizin için gerçekten anlamlı olan etkileşimlere saklamak, "otistik tükenmişliği" (autistic burnout) önlemenin anahtarıdır.

Sonuç

Üniversite hayatı, OSB'li öğrenciler için planlama, öz-farkındalık ve mevcut destek sistemlerini proaktif bir şekilde kullanma becerisi gerektiren bir maratondur. Bu süreçte zorluklar yaşanması doğaldır. Ancak unutulmamalıdır ki, üniversite aynı zamanda bireyin özel ilgi alanlarının bir kariyere dönüştüğü, derinlemesine düşünme yeteneğinin ve özgün bakış açısının en çok değer bulduğu yerdir. Doğru stratejilerle, üniversite yılları hayatınızın en başarılı ve zenginleştirici dönemi olabilir.

Üniversite hayatı, bağımsızlığa atılan en büyük adımlardan biridir. Bir sonraki yazımızda, bu konuyu daha da genişleterek, her yaştan birey için önemli olan "3.1.3. Bağımsız Yaşam Becerileri (Öz-bakım, Bütçe, Planlama)" konusunu ele alacağız.

Kaynaklar

• T.C. Sağlık Bakanlığı, Otizm Spektrum Bozukluğu Aile Rehberi, 2022 (Bu metin, ilgili kaynağın doğrudan kapsamadığı bir konuyu ele almaktadır.)
• Diğer Referanslar: Bu yazı, National Autistic Society (UK) ve çeşitli üniversitelerin Engelli Öğrenci Birimleri tarafından OSB'li öğrencilere yönelik yayınladığı başarılı uygulama kılavuzlarından derlenen bilgilerle hazırlanmıştır.