Kapsamlı bir özel eğitim programı, Asperger sendromlu / Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan bir bireyin desteklenmesinin temelini oluştururken, "terapiler" bu yapıyı güçlendiren ve belirli beceri alanlarına odaklanan özel araçlar gibidir. Bu terapiler, iletişim kurmaktan kalem tutmaya, duyusal dünyayı düzenlemekten sosyal etkileşime kadar hayatın her alanında bireyin daha bağımsız ve yetkin hissetmesine yardımcı olur.

Bu yazı, OSB destek planının ayrılmaz bir parçası olan temel terapötik müdahaleleri, amaçlarını ve bireyin yaşamına nasıl katkı sağladıklarını inceleyecektir.

Dil ve Konuşma Terapisi

OSB'de konuşma gecikmesi ve dilin kullanımı ile ilgili sorunlar sık görülür. Bu nedenle, dil ve konuşma terapisi desteği sıklıkla gerekmektedir. Bir konuşma terapisti, insanların konuşma ve dil sorunlarının üstesinden gelmelerine yardımcı olan bir uzmandır. Ancak bu terapi, sadece kelimeleri doğru çıkarmaktan çok daha fazlasını hedefler.

Amacı Nedir?

• Alıcı Dil: Sözel veya sözsüz yönergeleri anlama, soruları kavrama becerisini geliştirir.
• İfade Edici Dil: Bireyin isteklerini, ihtiyaçlarını ve düşüncelerini kelimelerle, jestlerle veya alternatif iletişim yöntemleriyle (resimli kartlar gibi) ifade etme kapasitesini artırır.
• Pragmatik Dil (Sosyal Dil): Özellikle Asperger profilinde en kritik çalışma alanıdır. Bu, dilin sosyal bağlamda doğru kullanımıdır: karşılıklı sohbet başlatma ve sürdürme, ses tonunu ayarlama, şaka veya mecazi ifadeleri anlama, beden dilini okuma gibi becerileri içerir.

Kimler Faydalanır? Konuşması gecikmiş, iletişim başlatmakta zorlanan, söyledikleri anlaşılamayan veya sosyal sohbetlerde zorluk yaşayan tüm OSB'li bireyler bu terapiden fayda görür.

Ergoterapi (Uğraş Terapisi) ve Duyu Bütünleme

Ergoterapi, OSB tedavi sürecinde çocuk psikiyatrisi hekiminin liderliğindeki tedavi ekibinin önemli bir parçasıdır. Amacı, bireyin günlük yaşam aktivitelerine anlamlı ve bağımsız bir şekilde katılmasını sağlamaktır.

Amacı Nedir?

T.C. Sağlık Bakanlığı Aile Rehberi'ne göre ergoterapi, bireyin günlük yaşamda zorlandığı tüm alanlara müdahaleyi kapsar. Bu alanlar şunlardır:

• Günlük Yaşam Becerileri: El yazısı, ince motor becerileri, giyinme, yemek yeme, tuvalet becerileri gibi öz-bakım aktiviteleri.
• Akademik ve Okul Becerileri: Kalem tutma, sırasını bekleme, dikkatini sürdürme gibi okul hayatı için gerekli beceriler.
• Oyun ve Sosyal Katılım: Akranlarıyla oyun oynama ve sosyal ortamlara katılma becerileri.

Duyu Bütünleme Terapisi

Ergoterapinin en önemli bileşenlerinden biridir. OSB'li çocuklarda sıkça görülen duyusal işlemleme sorunlarına yönelik olarak uygulanır. Özel olarak tasarlanmış odalarda, salıncaklar, minderler, farklı dokular gibi araçlarla bireye kontrollü duyusal uyaranlar sağlanarak beynin bu uyaranları daha iyi organize etmesi ve uygun tepkiler vermesi hedeflenir. Bu terapi, özellikle beslenme, giyinme gibi günlük yaşam aktivitelerindeki davranışsal sorunları azaltmada ve motor koordinasyonunu iyileştirmede olumlu etkiler yaratır.

Kimler Faydalanır? Duyusal hassasiyetleri (sese, dokunmaya karşı aşırı/az tepki), motor becerilerinde (kalem tutma, düğme ilikleme, denge) zorlukları ve günlük yaşam aktivitelerinde desteğe ihtiyacı olan bireyler için ergoterapi vazgeçilmezdir.

Fizyoterapi (Fizik Tedavi)

OSB'li çocukların genel nüfustaki çocuklara kıyasla motor becerilerinde ve koordinasyonda hafif gecikmeler yaşama olasılığı daha yüksektir. Bu noktada fizyoterapi devreye girebilir.

Amacı Nedir?

Fizyoterapistler, bireyin kaba motor becerilerini (koşma, zıplama, merdiven çıkma), duruşunu, dengesini ve genel vücut koordinasyonunu geliştirmek için çalışır.

Kimler Faydalanır? Motor gelişiminde gecikme yaşayan, sık sık düşen, sakar görünen veya spor gibi fiziksel aktivitelere katılımda zorlanan bireyler fayda sağlar.

Sonuç

Terapötik destekler, genel eğitim programını tamamlayan ve bireyin hayat kalitesini doğrudan etkileyen hayati müdahalelerdir. Dil ve konuşma terapisi, ergoterapi ve fizyoterapi, birbiriyle entegre bir şekilde çalışarak OSB'li bireyin iletişim kurmasını, günlük hayatını yönetmesini ve çevresiyle daha uyumlu bir ilişki içinde olmasını sağlar.

Bu beceri odaklı terapilerin yanı sıra, bireyin genel ruh sağlığını ve duygusal esenliğini destekleyen müdahaleler de büyük önem taşır. Bir sonraki yazımızda, bu konuya odaklanan "2.1.4. Psikososyal ve Tıbbi Destekler (Ruh Sağlığı)" başlığını ele alacağız.

Kaynaklar

• T.C. Sağlık Bakanlığı, Otizm Spektrum Bozukluğu Aile Rehberi, 2022
• Diğer Referanslar: Bu yazı, American Occupational Therapy Association (AOTA) ve American Speech-Language-Hearing Association (ASHA) gibi kurumların yayınladığı uygulama kılavuzlarından elde edilen bilgilerle zenginleştirilmiştir.