Önceki yazılarımızda Asperger/OSB'nin belirtilerini, duyusal hassasiyetlerini ve farklı yaş gruplarındaki yansımalarını detaylıca inceledik. Bu özellikleri çocuğunuzda veya kendinizde gözlemlediğinizde, zihninizde beliren en doğal soru şudur: "Acaba bir uzmana danışmalı mıyım?" Ebeveynler genellikle aşırı endişeli görünmek ile önemli bir durumu gözden kaçırma korkusu arasında kalabilirler. Bu yazı, bu belirsizliği ortadan kaldırmak ve size net, kanıta dayalı bir yol haritası sunmak için hazırlanmıştır.

"Ne Zaman?" - Şüphelenmeyi Gerektiren Durumlar ve "Bekleyip Görelim" Yaklaşımının Riski

Bir uzmana başvurma kararı, tek bir "tuhaf" davranışa değil, sosyal iletişim ve gelişim alanlarında gözlemlenen tutarlı bir farklılık örüntüsüne dayanmalıdır. T.C. Sağlık Bakanlığı'nın Aile Rehberi'nde de vurgulanan bazı "kırmızı bayraklar", bir değerlendirmenin gerekli olabileceğine işaret eder:

Sosyal Karşılıklılıkta Eksiklik:

• Çocuğunuzun 6-9 aylıkken adı çağrılınca bakmaması.
• Sizinle karşılıklı gülümsememesi veya bu durumun nadir olması.
• 12-18 ay arasında ilgisini çeken bir nesneyi (örneğin bir oyuncağı) size göstermek için getirmemesi.

İletişim ve Taklitte Gecikme:

• 9-12 ay arasında "bye-bye" yapmak gibi basit taklitleri yapmaması.
• 18-24 ay arasında bebeğe mama yedirmek gibi taklide dayalı oyunlar oynayamaması.
• Anlamlı kelimelerin başlamamış veya az olması.

Kazanılmış Becerilerde Gerileme

Bu en önemli "kırmızı bayraktır". Eğer 2 yaşından önce çocuğunuzun daha önce kazandığı göz teması, gülümseme, ses çıkarma gibi sosyal veya dil becerilerinde gerileme olduysa, bu durum vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulmasını gerektirir.

"Bekleyip Görelim" Neden Yanlış Bir Yaklaşımdır?

Aileler ve hatta bazen çevredekiler "Her çocuk farklıdır, zamanla düzelir" veya "Erkek çocuk geç konuşur" gibi telkinlerde bulunabilirler. Ancak bilimsel veriler bu yaklaşımın riskli olduğunu göstermektedir. T.C. Sağlık Bakanlığı Aile Rehberi'nde de belirtildiği gibi: "Mümkün olan en erken dönemde tedaviye başlamak en doğrusudur. 'Bekleyip görelim' yaklaşımı kesinlikle doğru değildir ve çocuğun erken gelişimsel dönemde kazanabileceği muhtemel beceriler beklenerek heba edilebilir". Beynin en esnek olduğu erken çocukluk döneminde başlanan müdahaleler, en etkili sonuçları vermektedir.

"Kime?" - Türkiye'de Doğru Uzmana Ulaşmak

Şüpheleriniz varsa, atmanız gereken en doğru ve en net adım, doğru uzmana başvurmaktır.

Birincil ve Yetkili Merci: Çocuk ve Ergen Psikiyatristi

Türkiye'de Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) tanısını koyma yetkisine sahip olan uzmanlık alanı Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanlığı (Çocuk Psikiyatrisi)'dır. Tanı süreci bir çocuk psikiyatristi tarafından yönetilmelidir çünkü:

• OSB Tıbbi Bir Tanıdır: Değerlendirme ve tanı koyma süreci, tıp eğitimi almış bir hekimin yetkisindedir.
• Ayırıcı Tanı Yapabilirler: OSB ile karışabilecek işitme kaybı, epileptik durumlar veya diğer psikiyatrik bozukluklar gibi durumları ayırt edebilir ve gerekli tıbbi tetkikleri (işitme testi, genetik test, nörolojik muayene vb.) isteyebilirler.
• Ek Durumları Tedavi Edebilirler: OSB'ye sıklıkla eşlik eden DEHB, anksiyete gibi durumlar için ilaç tedavisi gerekirse, bunu düzenleme yetkisine sahiptirler.

Diğer Uzmanların Rolü Nedir? (Psikolog, Pedagog, Özel Eğitimci)

Bu uzmanlar, tanı ve destek ekibinin hayati birer parçasıdır. Psikologlar gelişimsel testleri uygulayabilir, özel eğitimciler çocuğun öğrenme profilini değerlendirebilir. Ancak Türkiye'deki yasal düzenlemelere göre nihai tıbbi tanıyı koyma yetkisi çocuk psikiyatristindedir. Onların gözlemleri ve raporları, hekimin tanı sürecinde kullandığı değerli verilerdir.

Yetişkinler İçin Başvuru Adresi

Yetişkinlikte kendisinden şüphelenen bireylerin başvurması gereken uzmanlık alanı ise Psikiyatri'dir.

Sonuç

Eğer çocuğunuzun gelişimine dair kalıcı ve sizi endişelendiren gözlemleriniz varsa, tereddüt etmeyin. Beklemek zaman kaybettirebilir. Atılacak en doğru adım, bir çocuk ve ergen psikiyatristinden randevu alarak profesyonel bir değerlendirme sürecini başlatmaktır. Bu, bir sorun aramak değil; çocuğunuzun geleceği için netlik aramak ve ona en doğru desteği sunmanın en sorumlu yoludur.

Bu ilk adımı attıktan sonra sizi nelerin beklediğini öğrenmek için, "Türkiye'de Tanı Süreci: Yetkili Kurumlar ve Uzmanlar" başlıklı bir sonraki yazımızı okuyabilirsiniz.