Asperger sendromu / Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan bir bireyin ihtiyaç duyduğu yoğun eğitim ve destek süreci, aileler için önemli bir ekonomik yük oluşturabilir. Türkiye'deki sosyal devlet anlayışı çerçevesinde, bu yükü hafifletmek ve fırsat eşitliği sağlamak amacıyla özel gereksinimli bireylere ve ailelerine yönelik çeşitli sosyal yardımlar ve vergi avantajları sunulmaktadır.
Bu rehber, geçerli bir sağlık kurulu raporu ile erişilebilen temel sosyal ve ekonomik destekleri, T.C. Sağlık Bakanlığı Aile Rehberi'ndeki bilgilere dayanarak açıklamaktadır.
Temel Koşul: Geçerli Bir Sağlık Kurulu Raporu
Bu bölümde bahsedilecek tüm haklardan yararlanabilmenin ön koşulu, yetkili bir hastaneden alınmış, 18 yaş altı için ÇÖZGER (Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu) veya 18 yaş üstü için Engelli Sağlık Kurulu Raporu'na sahip olmaktır. Sağlanacak desteğin türü ve düzeyi, genellikle bu raporda belirtilen özel gereksinim düzeyine veya engel oranına göre belirlenir.
Temel Ekonomik Destekler
Devlet, özel gereksinimli bireylerin bakımını üstlenen ailelere ve bireylerin kendilerine yönelik doğrudan maddi destekler sunmaktadır.
Engelli Maaşı (2022 Aylığı)
Sağlık kurulu tarafından uygun görülen gereksinim düzeyine sahip olan ve hane içi geliri belirli bir seviyenin altında olan bireylere, devlet tarafından düzenli olarak ödenen bir aylıktır. T.C. Sağlık Bakanlığı Aile Rehberi'ne göre, ÇÖZGER ile "sağlık kurulu üyeleri uygun görürse engelli maaşı... yararlanmanız mümkündür".
Evde Bakım Parası/Yardımı
Ağır düzeyde özel gereksinimi olan ve bakımını ailesinin üstlendiği bireyler için, aileye ödenen bir destektir. Bu yardım, bireyin kurum bakımına ihtiyaç duymadan, kendi evinde ve ailesinin yanında yaşamını sürdürmesini teşvik etmeyi amaçlar. Sosyal hizmet uzmanları, "Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı aracılığı ile ailelere bakım maaşı verilmesine yönelik yönlendirmelerde bulunabilirler".
Vergi Avantajları ve Muafiyetler
Araç Alımında Vergi Muafiyeti (ÖTV İstisnası)
Belirli bir engel oranının üzerinde olan bireylerin aileleri veya kendileri, sıfır kilometre araç alımında Özel Tüketim Vergisi'nden (ÖTV) muaf tutulabilir. Bu, en bilinen ve en önemli vergi avantajlarından biridir. Rehber'de belirtildiği gibi, ÇÖZGER ile "araç alım vergi muafiyetinden yararlanmanız mümkündür".
Diğer Destek Mekanizmaları
Doğrudan devlet tarafından sunulan bu yardımların yanı sıra, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşları da önemli destekler sağlayabilir.
Yerel Yönetimler ve Vakıflar
Sosyal hizmet uzmanları, "sosyo ekonomik yoksunluk içerisinde olan ailelerin valilikler, belediyeler, SYDV'ler (Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları) ve STK'lar (Sivil Toplum Kuruluşları) aracılığı ile ihtiyacı olan maddi desteği almasını" sağlamak için yönlendirmelerde bulunabilirler. Bu kurumlar, ayni (erzak, giysi vb.) veya nakdi yardımlarla ailelere destek olabilir.
Sonuç
Türkiye'deki sosyal destek sistemi, OSB'li bireylerin ve ailelerinin yalnız olmadığını göstermektedir. ÇÖZGER veya Engelli Sağlık Kurulu Raporu alındıktan sonra, bu raporda belirtilen haklardan faydalanmak için Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın il müdürlükleri, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları gibi ilgili kurumlara proaktif bir şekilde başvurmak önemlidir. Bu destekler, ailelerin kaynaklarını daha verimli bir şekilde çocuklarının eğitimine ve gelişimine yöneltmelerine olanak tanır.
Bu yasal ve sosyal hakları anladıktan sonra, odağımızı tekrar bireyin yaşam yolculuğuna çevirebiliriz. Bir sonraki ve son ana kategorimiz olan "Yetişkinlikte Yaşam", bu hakların ve desteklerin pratikte nasıl bir hayata dönüştüğünü ele alacaktır.
Kaynaklar
- T.C. Sağlık Bakanlığı, Otizm Spektrum Bozukluğu Aile Rehberi, 2022