ÇÖZGER raporu, Asperger sendromlu / Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan bir çocuğun destek hizmetlerine ulaşması için gerekli olan anahtardır. Bu anahtarın açtığı ilk ve en önemli kapı ise Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı Rehberlik ve Araştırma Merkezi (RAM)'dir. Eğitim sürecinin tamamı RAM'ın yapacağı değerlendirme ve yönlendirme ile şekillenir.

Bu yazı, RAM'ın ne olduğunu, görevlerini, başvuru sürecini ve OSB'li öğrenciler için sunulan farklı eğitim ortamlarını T.C. Sağlık Bakanlığı Aile Rehberi'ndeki bilgiler ışığında açıklayacaktır.

İkinci Adım: Rehberlik ve Araştırma Merkezi (RAM)

ÇÖZGER raporunu aldıktan sonraki ilk durağınız, ikamet ettiğiniz ilçede bulunan RAM olmalıdır.

RAM Nedir ve Görevi Nedir?

RAM, özel gereksinimli bireylerin eğitsel olarak değerlendirildiği ve onlara en uygun eğitim hizmetlerinin planlandığı resmi kurumdur. Buradaki temel amaç, her çocuğun kendi potansiyelini en üst düzeyde kullanabileceği en uygun eğitim ortamına yerleştirilmesini sağlamaktır.

RAM'e Başvuru ve Değerlendirme Süreci

Aile, ÇÖZGER raporu ile birlikte RAM'e başvuru yapar. RAM bünyesinde oluşturulan Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu, "nesnel, standart testler ve bireyin özelliklerine uygun ölçme araçlarıyla" çocuğun eğitsel bir değerlendirmesini yapar. Bu değerlendirme sonucunda, çocuğun özel eğitim ihtiyacı olup olmadığına ve ihtiyacı varsa ne tür bir eğitim hizmeti alması gerektiğine karar verilir. Bu karar, aileye "Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu Raporu" (genellikle RAM Raporu olarak bilinir) ile bildirilir.

Eğitim Ortamları: Çocuğum Nerede Eğitim Alacak?

RAM raporu, çocuğunuz için en uygun olan eğitim ortamını belirleyecektir. Bu karar, çocuğun gereksinimleri ve yetersizlikten etkilenme düzeyi dikkate alınarak verilir. Türkiye'deki sistem, "en az kısıtlayıcı ortam" ilkesiyle, mümkün olan her durumda çocuğun akranlarıyla birlikte eğitim almasını önceler. Temel seçenekler şunlardır:

• Tam Zamanlı Kaynaştırma/Bütünleştirme: Öğrencinin, gerekli destekler (örneğin, destek eğitim odası, bireyselleştirilmiş eğitim programı) sağlanarak akranlarıyla aynı sınıfta, normal bir okulda eğitim görmesidir.
• Özel Eğitim Sınıfı: Normal bir okul bünyesinde, sadece özel gereksinimli öğrencilerden oluşan bir sınıfta eğitim almasıdır. Bu, "yarı zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme" olarak da adlandırılır.
• Özel Eğitim Okulu (OÇEM): Sadece otizmli çocukların eğitim aldığı, programı ve ortamı tamamen onların ihtiyaçlarına göre düzenlenmiş okullardır.
• Evde Eğitim Hizmeti: Zorunlu eğitim çağında olup, ciddi sağlık problemleri nedeniyle örgün eğitim kurumlarından yararlanamayan öğrencilere sunulan bir hizmettir.
• Hastane Sınıfları: Sağlık kuruluşlarında yatarak uzun süreli tedavi gören öğrenciler için hastane bünyesinde verilen eğitimdir.

Destek Eğitim Hizmetleri

Okul ortamına ek olarak, RAM raporuyla birlikte sunulan ek destek hizmetleri de mevcuttur.

Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri

RAM raporu düzenlenen bireyler, okuldaki eğitimlerine ek olarak, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinden de ücretsiz destek eğitimi alabilirler. ÇÖZGER raporuyla sağlanan bu hak, genellikle "aylık 8 saati bireysel ve/veya 4 saati grup dersi" olacak şekilde devlet tarafından karşılanır. Aile, RAM raporuyla birlikte istediği bir özel eğitim merkezine başvurarak bu süreci başlatabilir.

Destek Eğitim Odası

Kaynaştırma/bütünleştirme eğitimi alan öğrencilerin, okul saatleri içinde, ihtiyaç duydukları alanlarda bireysel veya küçük grup eğitimi alabildikleri, okul bünyesindeki özel odalardır. Bu odalarda özel eğitim öğretmenleri görev yapar.

Sonuç

Türkiye'deki eğitim sistemi, ÇÖZGER raporu ve RAM değerlendirmesi temelinde, OSB'li öğrenciler için çeşitli ve kademeli bir destek yapısı sunmaktadır. Bu sürecin merkezinde, her çocuğun bireysel ihtiyaçlarına en uygun eğitim ortamının sağlanması yer alır. Ailelerin bu süreçte aktif bir rol oynaması, RAM ile sürekli iletişim halinde olması ve çocuklarının eğitim planlamasına (BEP) katılması, sunulan haklardan en verimli şekilde faydalanılmasını sağlayacaktır.

Eğitim haklarının yanı sıra, çocuğunuzun sağlık ve terapi hizmetlerine erişim hakkı da bulunmaktadır. Bir sonraki yazımızda, "4.1.3. Sağlık ve Terapi Hakları (SGK Kapsamı)" konusunu ele alacağız.

Kaynaklar

• T.C. Sağlık Bakanlığı, Otizm Spektrum Bozukluğu Aile Rehberi, 2022
• Diğer Referanslar: Bu yazı, Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği'nin genel ilkeleri ve National Autistic Society (UK) gibi kurumların "en az kısıtlayıcı ortam" (Least Restrictive Environment) ilkesi üzerine yayınladığı bilgilerle zenginleştirilmiştir.